Cafe Artist Phuong 31 Cua Dong Is Pleased to Present

Nguyen Sang (1923-1988)
 

Ông là hoạ sĩ có tư tưởng, giải quyết vấn đề xă hội lớn lao, gay cấn rất nhuần nhị, lay động với h́nh hoạ và màu sắc hiện đại, giản dị mà không khô khan, không sáo rỗng bởi con tim thành thực yêu thương cùng với tài năng biến ảo, đa dạng.
Cùng với Nguyễn Gia Trí, Nguyễn Tư Nghiêm, ông là cây đại thụ của sơn mài VN. Nếu như Nguyễn Gia Trí đưa sơn mài đến đỉnh cao của những cảnh thần tiên mộng ảo, vàng son cung đ́nh đài các , th́ Nguyễn Sáng đẩy sơn mài đến đỉnh cao khác với tầng lớp đời thường cần lao, cảnh bi hùng chiến trận, chiến tranh cách mạng, những xung đột mạnh mẽ của cuộc sống hiện tại. Ông bổ sung vào sơn mài bảng màu vàng, xanh, diệp lục với cách diễn tả phong phú dường như vô tận. Những tác phẩm thành công nhất của Nguyễn Sáng nằm ở sơn mài và đấy là đóng góp lớn nhất của Nguyễn Sáng cho hội hoạ cả về chất liệu và danh tiếng.
Các tác phẩm của Nguyễn Sáng có tầm cỡ về kỹ năng, mang rơ những thông điệp lớn về thân phận con người và tiềm ẩn một tài năng lớn của sáng tạo hiện đại cho nền mỹ thuật Việt Nam, sống và vẽ, dấn thân và quyết liệt cho dù cuối đời ,ông đă chết trong cảnh khốn cùng,âm thầm lặng lẽ như cái chết của một thứ dân bụi đời không người thân bên ḿnh trước lúc "lên đường".
Giai đoạn sung sức nhất trong sự nghiệp sáng tạo nghệ thuật của Nguyễn Sáng vào thập niên 70. Đó cũng là giai đoạn ở miền Bắc mọi người dân đều phải sống trong cảnh nghèo khó .Với Nguyễn Sáng,ông không những chịu cảnh nghèo mà c̣n chịu thêm cảnh cô đơn,vợ con không có,ngày lễ ,ngày Tết,một ḿnh ông lủi thủi trên căn gác chật chội 10m2.Có lần ông đă tâm sự với bạn bè :"Con người lúc sơ sinh hai bàn tay trắng hiền lành. Như trẻ thơ vê tṛn vú mẹ. Con người tay áp tay, trao cho nhau chiếc nhẫn, cái hôn đầu ngày cưới.Tôi chẳng có ǵ ngoài tấm ḷng và hai bàn tay trắng. " Và khi được hỏi quan niệm về của cải,ông nói : ""Nếu không v́ nghệ thuật, rải tiền đầy đường tôi cũng dẫm lên mà đi; Nếu c̣n v́ nghệ thuật, tôi sẵn sàng kiếm từng đồng xu để sống". Với tính cách vốn sẵn có của dân Nam bộ,Nguyễn Sáng là một người có nhiều ngang ngạnh gai góc và khó gần. Thường ngày ông vẫn đến quán rượu "Thuỷ Hử" ở góc phố Ngô Sĩ Liên,ngồi thu lu một ḿnh trong góc khuất với chiếc mũ lưỡi trai cáu bẩn,chiếc áo bông nhầu nát ,nom danh họa Nguyễn Sáng ngày đó như một ông lăo nhà quê, thời ấy khó có ai thấy ra được rằng đó là danh họa Nguyễn Sáng,người sẽ để lại cho cuộc đời một gia tài nghệ thuật vô giá.(bởi v́,nếu trong đám nhân quần ấy kịp thời nhận được ra giá trị của tài năng mà đua chen mua tranh của ông vào những ngày tháng ấy ,chắc chắn cuộc đời ông đă bớt khốn khổ. Bây giờ,tôi được biết,bức " Kết Nạp Đảng" của Nguyễn Sáng khi một bảo tàng ngoại quốc có ư muốn hỏi mượn,người ta đă đặt giá bảo hiểm cho bức tranh này là 2 triệu Đô la Mỹ !)
Đến khi miền Nam được Giải phóng,Nguyễn Sáng lại tỏ ra lo lắng, ông tâm sự với bạn :"Giải phóng miền Nam rồi, bây giờ nếu tao về thăm qua họ hàng bà con hỏi chú đi làm Việt Minh Việt Cộng bao nhiêu năm thế mà trên ngực chẳng có cái mề đay nào? Mày bảo tao trả lời sao? Tao buồn lắm!"Cho dù Nguyễn Sáng chẳng được một cái mề đay nào nhưng nghệ thuật của ông đă đóng góp nhiều nhất,thành công nhất với những bức tranh chói lọi về đề tài chiến tranh và cách mạng Việt Nam.
Tôi c̣n giữ vài kỉ niệm về họa sĩ Nguyễn Sáng: Một lần ông đến thăm bố tôi(họa sĩ Bùi Xuân Phái),ông đến đúng vào lúc gia đ́nh đang chuẩn bị bữa ăn tối,mọi người ân cần mời ông cùng ngồi ăn. Trong không khí thân thiện, khi câu chuyện đang được nói về những điều thật b́nh dị và vui vẻ, bỗng nhiên Nguyễn Sáng đặt bát cơm xuống bàn ,rồi ông ôm mặt khóc tức tưởi như một đứa trẻ thơ.Bố tôi vỗ vai Nguyễn Sáng hỏi nguyên nhân , Nguyễn Sáng đáp: "Tôi thèm có một cuộc sống gia đ́nh."
Lần cuối cùng tôi nh́n thấy h́nh ảnh Nguyễn Sáng đó là lần ông đến chào bố tôi trong cái ngày ông vào sống ở Sài g̣̣n (1987). Giờ phút biệt ly của hai người bạn đă gắn bó bên nhau cùng bao kỉ niệm vui buồn trong nửa thế kỉ-từ ngày họ c̣n là sinh viên trường Mĩ thuật Đông dương , dường như họ có linh cảm là sẽ không bao giờ c̣n gặp thấy nhau nữa.Bùi Xuân Phái và Nguyễn Sáng đă nắm chặt tay nhau trong im lặng,sau cùng,Nguyễn Sáng nói với bố tôi :" Chúng ḿnh là người lớn, v́ thế chúng ḿnh không chấp những nhiễu nhương mà đời này đă bày đặt ra cho mỗi đứa chúng ḿnh. " ( Gần một năm sau đó (1988), bố tôi ,họa sĩ Bùi Xuân Phái mất v́ trọng bệnh và 2 tháng sau,họa sĩ Nguyễn Sáng cũng qua đời tại Sài G̣n.)